Vai trò nhà tạm lánh trong phòng, chống bạo lực gia đình

Trong khi công tác phát hiện, can thiệp, xử lý vấn đề bạo lực gia đình của các cấp, các ngành ở địa phương còn hạn chế, thì mô hình cơ sở tạm lánh đã trở thành nơi cứu cánh tạm thời cho những người bị bạo lực gia đình. Song để tạo thêm bước chuyển biến, giúp những người bị bạo lực gia đình hồi gia cũng như giảm thiểu tình trạng bạo lực gia đình, rất cần thêm nhiều giải pháp và nỗ lực của các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội.
Thực trạng bạo lực gia đình đang diễn ra hết sức phức tạp ở Việt Nam, khiến nhiều gia đình tan nát, không ít người tuyệt vọng tìm đến cái chết, gây ra nhiều hệ lụy lớn trong xã hội.
Việc chờ đợi các cơ quan chức năng giải quyết mất rất nhiều thời gian, nên cần lắm những địa chỉ tin cậy, giúp người bị bạo lực gia đình lánh nạn tạm thời, sau đó các cơ quan chức năng và cộng đồng chung tay hỗ trợ. Tìm hiểu ở nhiều nước trên thế giới, có thể thấy rằng, phương pháp duy nhất hiệu quả là mô hình “Nhà tạm lánh” có sự quản lý của nhà nước. Ngay như nước Đức, vào thời điểm năm 2000, dân số tương đương với Việt Nam, mà có tới 600 “Nhà tạm lánh”. Trong khi đó ở Việt Nam, chỉ có hai cơ sở của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam. Nhưng việc xây dựng “Nhà tạm lánh” hết sức tốn kém và điều kiện kinh tế chưa cho phép. Thứ nữa, nếu là địa chỉ nhiều người biết thì người gây bạo lực sẽ đến phá phách, dư luận đổ lỗi cho người đi tạm lánh, các địa chỉ tạm lánh cũng xa xôi sẽ không có điều kiện giúp đỡ kịp thời các nạn nhân”.
Từ năm 2000, Giáo sư Lê Thị Quý đã xin phép lập dự án xây dựng các “Nhà tạm lánh” tại Phú Thọ, Thái Bình, Nam Định và được chính quyền địa phương, hội phụ nữ các xã, huyện đã phối hợp tốt và tạo hiệu quả cao. Dự án đã “chạm” tới những góc khuất của đời sống và giúp giảm được tình trạng bạo hành. Thậm chí một số trường hợp những người từng bạo hành vợ con, sau này, đã trở thành cộng tác viên tích cực trong công tác phòng, chống BLGĐ.
Hỗ trợ nạn nhân bạo lực gia đình trong cơ sở bảo trợ xã hội bao gồm việc chăm sóc, tư vấn tâm lý, bố trí nơi tạm lánh và hỗ trợ các điều kiện cần thiết khác cho nạn nhân bạo lực gia đình. Bộ LĐTBXH là cơ quan quản lý Nhà nước chịu trách nhiệm về lĩnh vực trợ giúp xã hội. Để thực hiện các giải pháp trợ giúp xã hội, trong đó quan tâm tới nhóm nạn nhân bạo lực gia đình, Bộ đã hướng dẫn các địa phương triển khai các trung tâm công tác xã hội để tư vấn, trợ giúp cho các đối tượng xã hội, trong đó có nạn nhân của bạo lực gia đình. Một trong những đối tượng dễ bị tổn thương do bạo lực gia đình là trẻ em, do vậy, ngành Lao động – Thương binh và Xã hội đã nghiên cứu, xây dựng một số mô hình nhà tạm lánh thí điểm trợ giúp trẻ em dễ bị tổn thương, trong đó có trẻ em là nạn nhân của bạo lực gia đình. Các mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, trong đó có trẻ em bị bạo lực, xâm hại cũng được quan tâm. Hay mô hình nhà tạm lánh “Ngôi nhà bình yên” do Trung tâm Phụ nữ và Phát triển- Hội LHPNVN chính thức hoạt động từ tháng 3/2007 đến nay với sự chung tay và hỗ trợ của rất nhiều tổ chức quốc tế.
Tìm hiểu thực tế vài năm qua, một số tỉnh như Quảng Ninh, Bắc Ninh, Bình Định, Khánh Hòa, Bình Phước… đã triển khai xây dựng mô hình “Nhà tạm lánh”, “Địa chỉ tin cậy”. Nạn nhân được hỗ trợ về thức ăn, nước uống, tham vấn tâm lý, trang bị kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, kỹ năng giải quyết căng thẳng. Tiếp đó được các ban, ngành tiến hành hòa giải, hồi gia. Đối với trường hợp hòa giải không thành công, cán bộ địa phương cũng sẽ hỗ trợ về mặt pháp lý để giải quyết ly hôn, giúp nạn nhân tránh khỏi bạo lực. Chính những nạn nhân của bạo lực gia đình cho rằng, việc ra đời các địa chỉ tin cậy, tạm lánh là cực kỳ cần thiết. Bởi đa phần phụ nữ lúc bị đánh đập thường chạy đến nhà cha mẹ đẻ, hoặc nhà hàng xóm. Mà về với cha mẹ đẻ thì thường sẽ bị đưa trả về, còn trốn ở nhà hàng xóm thì khi người chồng sang dọa nạt, sợ mang tiếng lại phải về và tiếp tục chịu đánh đập.
Sau hơn 10 năm Luật Phòng, chống bạo lực gia đình có hiệu lực, đáng buồn là hiện vẫn chưa có các giải pháp khả thi để các quy định của luật thật sự đi vào cuộc sống. Nhiều chương trình, dự án, mô hình nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết của người dân, các cấp, các ngành và toàn cộng đồng về bình đẳng giới, phòng, chống bạo lực gia đình do các cơ quan chức năng thực hiện còn mang tính hình thức, thiếu thực tế, sự thống nhất dẫn đến hiệu quả chưa cao. Ngay như Thông tư số 02/2010/TT-BVHTTDL của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định các cơ sở “tạm lánh” giúp đỡ nạn nhân BLGĐ không quá ba ngày. Theo một số chuyên gia phân tích, thời gian hỗ trợ như vậy là quá ít, thiếu uyển chuyển, trong khi đó một số cơ sở hỗ trợ lưu trú 15 ngày đến hai tháng, tùy từng trường hợp có thể hỗ trợ giới thiệu việc làm.
Một số chuyên gia cho rằng, cần huy động các nguồn lực bằng việc xã hội hóa, kêu gọi các tổ chức phi Chính phủ, cộng đồng tham gia vào công tác hỗ trợ nạn nhân bạo lực gia đình. Những năm qua, tuy đã có sự chung tay, nhưng các nguồn lực còn ít ỏi nên chưa đủ tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ trong thực tế.
Đề xuất, Nhà nước cần tạo bước chuyển mạnh mẽ trong xây dựng “Nhà tạm lánh”, giảm bớt các thủ tục về trình báo để nạn nhân có thể được hỗ trợ nhanh chóng, trực tiếp hơn. Các cơ sở giúp đỡ nạn nhân cần được ghi nhận và học tập. Đồng thời, các bộ, ngành cùng các địa phương cần thực hiện tốt quy chế phối hợp liên ngành để bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ.
Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận, các mô hình “Nhà tạm lánh” chỉ là giải pháp tình thế. Điều quan trọng hơn, là những biện pháp nâng cao nhận thức trong mỗi gia đình, trong cộng đồng và các cấp chính quyền địa phương để cùng lên án và điều chỉnh các cá nhân thiếu ý thức, cũng như hỗ trợ, bảo vệ kịp thời cho các nạn nhân.