Văn hóa và văn hóa gia đình

Văn hóa
Văn hóa là tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình lịch sử. Nó bao gồm mọi khía cạnh của cuộc sống xã hội như ngôn ngữ, tôn giáo, tư tưởng, nghệ thuật, phong tục, tập quán, và các di sản văn hóa.
Chúng ta đều đã biết, văn hoá là một phạm trù rất rộng, có thể được hiểu dưới nhiều góc độ khác nhau với nhiều cách tiếp cận khác nhau, rất phong phú, đa dạng. Đến nay, trên thế giới có tới gần 200 định nghĩa khác nhau về văn hoá. Nhưng tựu chung lại thì khi đã nói đến văn hoá là nói đến những gì là tinh hoa, tinh tuý nhất, được kết tinh, hun đúc thành những giá trị tốt đẹp, cao thượng, đặc sắc nhất, rất nhân văn, nhân ái, nhân nghĩa và tiến bộ.
“Giá trị văn hóa là yếu tố cốt lõi của văn hóa, nó được sáng tạo và kết tinh trong quá trình lịch sử của mỗi cộng đồng, tương ứng với môi trường tự nhiên và xã hội nhất định. Giá trị văn hóa hướng đến thỏa mãn những nhu cầu và khát vọng của cộng đồng về những điều tốt đẹp (chân, thiện, mỹ), từ đó bồi đắp và nâng cao bản chất, giá trị con người. Giá trị văn hóa luôn ẩn chứa trong bản sắc văn hóa, di sản văn hóa, biểu tượng, chuẩn mực văn hóa. Chính vì vậy mà văn hóa thông qua hệ giá trị của nó góp phần điều tiết xã hội”.
Văn hóa gia đình
Văn hóa gia đình cũng là nền tảng của văn hóa và giá trị văn hóa, có đóng góp to lớn tạo nên diện mạo văn hóa của một dân tộc.
Văn hóa gia đình, hay còn gọi là truyền thống gia đình, hay trong nhiều trường hợp còn được gọi nôm na là nếp nhà hoặc gia phong, được định nghĩa là tổng hợp các thái độ, quan niệm, lý tưởng và môi trường xã hội mà một cá nhân thừa hưởng, kế tục từ cha mẹ và ông bà, tổ tiên.
Trong bài viết Văn hóa gia đình và gia đình văn hóa (1997), Tạ Văn Thành định nghĩa văn hóa gia đình bằng cách liệt kê hàng loạt các yếu tố được coi là thuộc về văn hóa gia đình như cách xử lý giữa các thành viên trong gia đình với nhau, các quan hệ đạo lý, chuẩn mực, được phép trong sinh hoạt, các quan hệ tình cảm vợ chồng, việc chăm sóc giáo dục con cái, việc thờ cúng tổ tiên…
Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói: “Ba trụ cột của ý thức cộng đồng người Việt, đó là gia đình (nhà), làng và nước. Ngày nay, xây dựng một xã hội công bằng, văn minh đòi hỏi chúng ta phải trở lại với những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp từ gia đình”.
Văn hóa gia đình đối với xã hội không chỉ gián tiếp thông qua tác động của nó với gia đình mà còn trực tiếp tác động tới các lĩnh vực của đời sống xã hội, tinh thần, đạo đức, lối sống, kinh tế, chính trị, khoa học, thẩm mỹ… Văn hóa gia đình góp phần duy trì và phát triển văn hóa các nhóm cộng đồng xã hội, dòng họ, làng xã, dân tộc, giai cấp; lưu giữ, bảo tồn các giá trị, chuẩn mực văn hóa truyền thống tốt đẹp của các cộng đồng trong đời sống gia đình.
Theo GS, TS Nguyễn Lân Dũng, gia đình là nơi con người Việt tìm thấy sự ấm áp, an toàn và yêu thương. Tình cảm gia đình đậm đà giúp họ có sự tự tin, sự ủng hộ tinh thần để đối mặt với khó khăn trong học tập và vượt qua thử thách trong cuộc sống. Gia đình và dòng họ hỗ trợ con người Việt Nam phát triển tính tự lập và trách nhiệm. Những phẩm chất này giúp họ biết quản lý thời gian, chủ động học hỏi, đối diện với trách nhiệm cá nhân và cộng đồng.
Đồng thời, đây cũng là nguồn gốc hình thành đạo đức và phẩm chất của con người Việt Nam. Những giá trị về lòng kiên nhẫn, lòng kiên trì, lòng nhân ái và tình người là những phẩm chất tốt đẹp được xây dựng thông qua tình yêu thương và giáo dục của gia đình.
Ở thời đại nào, văn hóa gia đình cũng là nền tảng cho văn hóa xã hội. Văn hóa gia đình giàu tính nhân văn, nhân bản, đề cao giá trị đạo đức, xây dựng nếp sống văn hóa trật tự, kỷ cương, hun đúc tâm hồn, bản lĩnh cho con người trong từng tế bào của xã hội. Bởi vậy, gia đình tốt góp phần làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội lành mạnh và văn minh.