Xây dựng hệ giá trị gia đình Việt Nam trong tình hình mới-từ Nghị quyết Đại hội XIII đến hành động

Gia đình là tế bào của xã hội, là nơi duy trì nòi giống, là môi trường quan trọng hình thành, nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách con người, bảo tồn và phát huy văn hoá truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, gia đình Việt Nam đã xây dựng, gìn giữ và phát triển một hệ giá trị tốt đẹp về tình yêu thương, sự hiếu thuận, hòa hợp, tôn trọng, cần cù, sáng tạo, duy trì được sự gắn kết các thành viên dựa trên nền tảng tình cảm, sự thủy chung, đức hy sinh và tinh thần trách nhiệm. Gia đình Việt Nam còn là nơi lưu giữ và trao truyền các giá trị văn hóa, nhân văn, tri thức quý báu của dân tộc, hướng con người đến những giá trị của chân, thiện, mỹ.

Đại dịch Covid 19 đã tác động tiêu cực đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, ngành Văn hóa, Gia đình, Thể thao và Du lịch cũng chịu ảnh hưởng nặng nề. Song, từ những khó khăn chồng chất như vậy, chúng ta lại thấy được những điểm sáng về đạo đức xã hội. Thật ấm lòng khi những giá trị sống nhân văn tưởng như đã bị lãng quên thì nay tỏa sáng giúp cho chúng ta vơi đi những lo lắng của dịch bệnh. Có thể nói, cứ mỗi lúc khó khăn, chúng ta thấy rõ được tinh thần Việt Nam tương thân, tương ái, nhường cơm, sẻ áo, lá lành đùm lá rách. Các giá trị đạo đức, nhân văn nói trên là sản phẩm kết tinh của cả một quá trình lâu dài được hun đúc qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc. Gia đình chính là nơi nuôi dưỡng và lan tỏa những giá trị đạo đức đó. Không phải ngẫu nhiên, Tại Hội nghị tháng 10/1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh “nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng tốt hơn, hạt nhân của xã hội là gia đình”. Đảng ta khẳng định, “xây dựng gia đình là vấn đề lớn hết sức hệ trọng của dân tộc và của cả thời đại”.

TS. Trần Tuyết Ánh, Vụ trưởng Vụ Gia đình tham luận tại Hội nghị

Quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế đã mang lại nhiều cơ hội và điều kiện thuận lợi để gia đình Việt Nam nâng cao thu nhập, tiếp cận kiến thức, giá trị, chuẩn mực ứng xử, kỹ năng tổ chức đời sống. Cùng với đó, sự xung đột giá trị giữa cũ – mới, truyền thống – hiện đại là một quá trình tất yếu.

Hiện nay, ở không ít gia đình, sự quan tâm, chăm sóc của cha mẹ dành cho con cái bị suy giảm. Thậm chí có những gia đình còn “khoán” việc giáo dục nhân cách, lối sống của con mình cho nhà trường và xã hội. Bản thân các thành viên gia đình cũng không hình thành được lối sống gương mẫu cho thế hệ trẻ, không duy trì được nền tảng, giá trị đạo đức trong các hành vi ứng xử trong gia đình. Điều đó khiến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của trẻ em bị ảnh hưởng tiêu cực. Bên cạnh đó, giới trẻ cũng hàng ngày, hàng giờ tiếp xúc với những lối sống, hành vi ứng xử bên ngoài xã hội (đặc biệt là trên môi trường mạng Internet) mà ở đó tồn tại không ít những tư tưởng cá nhân chủ nghĩa, sự thực dụng, trọng tiền tài, danh vọng, ích kỷ và tệ nạn xã hội.

Các thành viên có nhân cách ứng xử lệch lạc khiến giá trị, lối sống, chuẩn mực ứng xử của gia đình bị đảo lộn, dẫn đến sự khủng hoảng của đời sống gia đình. Sự khủng hoảng này có mối tương quan, liên hệ chặt chẽ với các vấn đề chung của xã hội, đặc biệt là tệ nạn xã hội, hành vi lệch chuẩn, sự xuống cấp về đạo đức, chuẩn mực ứng xử, lối sống thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm với cộng đồng.
Đại hội Đảng lần thứ XIII xác định: “Xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh; xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới”.

Có thể nói, xây dựng và phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới là một vấn đề hết sức hệ trọng đối với sự phát triển chung của đất nước. Gia đình là hạt nhân của xã hội, liên quan đến rất nhiều cơ quan, ban ngành và mỗi cơ quan, ban ngành chỉ tham gia quản lý, thực hiện cung cấp dịch vụ, đáp ứng nhu cầu một phần của chức năng của gia đình.

Để chủ trương của Đảng đi vào cuộc sống, Chúng tôi Kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương cần có những hành động cụ thể, quyết liệt nhằm xây dựng gia đình Việt Nam đáp ứng thời kỳ CNH- HĐH và hội nhập quốc tế. Nhà nước cần nhanh chóng hoàn thiện hệ thống pháp luật về gia đình, thống nhất Ban Chỉ đạo công tác gia đình từ trung ương đến cơ sở, để phát huy vai trò điều phối liên ngành và thực hiện các nhiệm vụ phối hợp liên ngành, giữa các cơ quan theo chức năng, nhiệm vụ quy định để thực hiện công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới.

Đổi mới và hoàn thiện việc giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình, kết hợp với nhà trường và xã hội. Phát huy vai trò bảo tồn, nuôi dưỡng, lưu giữ và trao truyền các giá trị văn hoá của dân tộc từ gia đình, tạo nên sức mạnh đoàn kết, hun đúc ý chí tinh thần dân tộc, sáng tác nhiều tác phẩm văn hoá nghệ thuật từ chủ đề gia đình để tạo động lực phát triển đất nước. Đây không chỉ là nhiệm vụ của một ngành Văn hoá, Gia đình, Thể thao và Du lịch mà cần sự quan tâm, đầu tư của các cấp, các ngành, sự chung tay kết hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Nâng cao ý thức, trách nhiệm, của mỗi cá nhân, gia đình và cộng đồng gắn với các phong trào thi đua sôi nổi, nhằm lan tỏa những giá trị tốt đẹp của gia đình để các bộ ngành và địa phương triển khai thực hiện, tạo chuyển biến sâu sắc trong nhận thức của người dân về vai trò, vị trí của gia đình.

Trong bối cảnh XH Việt Nam đang chuyển đổi từ các giá trị gia đình truyền thống sang giá trị gia đình hiện đại hiện nay, sự xung đột giá trị giữa cũ-mới, truyền thống – hiện đại là một quá trình tất yếu. Việc duy trì, thực hiện chức năng từ sinh sản, giáo dục, kinh tế cho đến tâm lý – tình cảm không thực hiện tốt dẫn đến sự khủng hoảng chức năng, từ đó đứt gãy về mặt giá trị, đạo đức và văn hóa truyền thống sẽ khiến xã hội mất ổn định làm suy yếu động lực phát triển của đất nước.

Nghiên cứu “Những giá trị cơ bản của gia đình Việt Nam hiện nay” do Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới thuộc (Viện Hàn lâm KH XH VN) năm 2019 cho thấy: người dân Việt Nam thuộc mọi tầng lớp xã hội coi gia đình là ưu tiên hàng đầu trong cuộc sống, sau đó mới đến sức khỏe, việc làm, thu nhập, bạn bè, học vấn, thời gian giải trí, địa vị, tín ngưỡng tôn giáo. Bản thân gia đình đã, đang và sẽ là một trong những giá trị quan trọng đối với người Việt Nam trong mọi hoàn cảnh.

Đầu tư cho công tác xây dựng gia đình là đầu tư cho phát triển bền vững, cho dù khoa học trên thế giới có phát triển hiện đại, tối tân, vượt bậc, nhưng những giá trị như: giáo dục, đạo đức, ứng xử văn hoá gia đình, tình cảm yêu thương, chăm sóc, chia sẻ đùm bọc, động viên, khích lệ từ gia đình để vượt qua những trở ngại, thăng trầm của cuộc sống không gì có thể thay thế được.

Hệ giá trị gia đình Việt Nam phát triển vững chắc là nền tảng để xây dựng hệ giá trị quốc gia văn minh và giàu bản sắc. Xây dựng gia đình Việt Nam thực sự là tổ ấm hạnh phúc của mỗi người. Đó cũng chính là cơ sở để thực hiện khát vọng phát triển đất nước hùng cường và đa dạng bản sắc văn hoá dân tộc với những con người Việt Nam có tầm vóc thể lực, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức, hội tụ trí tuệ, tài năng đưa nước ta hội nhập sâu rộng quốc tế, song vẫn giữ vững được đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, chính là nền tảng cơ bản, là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để “Xây dựng hệ giá trị gia đình” trong tình hình mới” đưa Nghị quyết ĐH XIII vào” cuộc sống./.

TS. Trần Tuyết Ánh, Vụ trưởng Vụ Gia đình