Truyền thống gia đình của dân tộc Việt Nam

Truyền thống là những tập tục, thói quen, là những kinh nghiệm xã hội được hình thành từ lâu đời trong lối sống và nếp nghĩ của con người, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. Truyền thống văn hóa chịu tác động mạnh mẽ của yếu tố lịch sử, điều kiện sống, tôn giáo. Bahm (1992) cho rằng đối với các quốc gia theo tư tưởng Nho giáo, gia đình là tổ chức xã hội nguyên mẫu, và các nguyên tắc sống của gia đình được áp dụng cho xã hội lớn hơn. Bộ quy tắc ứng xử của Nho giáo cũng quy định các nguyên tắc cho các mối quan hệ giữa các cá nhân, bao gồm cả mối quan hệ giữa người và người: cấp trên, cấp dưới; cha mẹ và con cái, anh chị em và vợ chồng. Trí tuệ, trách nhiệm và lòng nhân từ xuất phát từ cấp trên, và sự vâng lời, lòng trung thành và sự tôn trọng được là yếu tố cần có ở cấp dưới và trong giao tiếp, sự tin tưởng và chân thành được nhấn mạnh. Đối với Việt Nam, gia đình được hình thành và phát triển với những chuẩn mực giá trị tốt đẹp, góp phần xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc. Những giá trị truyền thống quý báu như lòng yêu nước, yêu quê hương, yêu thương đùm bọc lẫn nhau, thủy chung, hiếu nghĩa, hiếu học, cần cù sáng tạo trong lao động, bất khuất, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách đã được gia đình Việt Nam giữ gìn, vun đắp và phát huy trong suốt quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành và thí điểm Bộ Tiêu chí ứng xử trong gia đình, có quy định tiêu chí ứng xử chung là: Tôn trọng; Bình đẳng; Yêu thương; Chia sẻ và các tiêu chí ứng xử riêng: Vợ và chồng; Ông bà, cha mẹ và con cháu; Con cháu với cha mẹ, ông bà; Anh chị em với nhau.
Qua nhiều thời kỳ phát triển, cấu trúc và quan hệ trong gia đình Việt Nam có những thay đổi nhưng chức năng cơ bản của gia đình vẫn còn tồn tại và gia đình vẫn là một nhân tố quan trọng, không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước (Lê Duy Dũng & Cao Thị Hồng Hạnh, 2017).
Như vậy, có thể thấy rằng truyền thống gia đình của dân tộc Việt Nam cũng như các dân tộc khác trên thế giới được hình thành qua một thời gian dài của quá trình phát triển đất nước và chịu sự tác động của nhiều nhân tố. Tuy nhiên điểm chính yếu và khác biệt của truyền thống gia gia đình Việt Nam đó là chịu sự tác động to lớn của quá trình dựng nước, giữ nước và lịch sử chống ngoại xâm, chống thiên tai hàng nghìn năm của dân tộc Việt Nam.