Hệ thống các văn bản thể chế hoá việc xây dựng gia đình là nơi hình thành môi trường nhân cách văn hoá và giáo dục nếp sống cho con người

Nghị quyết số 81/NQ-CP của Chính phủ ngày 04/12/2012 về Kế hoạch hành động thực hiện Thông báo Kết luận số 26-TB/TW ngày 09/5/2011 của Ban Bí thư (khóa IX) về việc sơ kết Chỉ thị số 49-CT/TW ngày 21/02/2005 của Ban Bí thư về “Xây dựng gia đình thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Nghị quyết 08/NQ-CP đã cho ra đời 02 Đề án nhằm xây dựng môi trường gia đình lành mạnh hình thành và nuôi dưỡng nhân cách con người:
Đề án nâng cao chất lượng các mối quan hệ trong gia đình và hỗ trợ xây dựng gia đình hạnh phúc, bền vững đến năm 2020 (theo Quyết định 279/QĐ-TTg ngày 20/02/2014) với mục tiêu chung: “Phát huy giá trị tốt đẹp các mối quan hệ trong gia đình (giữa vợ và chồng; giữa cha mẹ và con cái; giữa người cao tuổi và con cháu) và hỗ trợ xây dựng gia đình Việt Nam hạnh phúc, bền vững”.
Đề án xây dựng Chương trình quốc gia về giáo dục đời sống gia đình (theo Quyết định 1028/QĐ-TTg ngày 8/6/2016) Nhằm xây dựng nội dung và các hoạt động giáo dục đời sống gia đình hướng tới xây dựng con người Việt Nam “có nhân cách, có lối sống tốt đẹp, lành mạnh” góp phần xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc,
Nghị định số 02/2013/NĐ-CP của Chính phủ ngày 03 tháng 1 năm 2013 quy định về công tác gia đình. Tại Điều 8 Hoạt động hỗ trợ xây dựng gia đình quy định: Tư vấn, giáo dục trước hôn nhân; cung cấp kiến thức, kỹ năng xây dựng và tổ chức cuộc sống gia đình; lồng ghép phù hợp nội dung giáo dục đời sống gia đình vào chương trình các cấp học; hỗ trợ việc duy trì, bảo tồn các giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình. (Khoản 1); Hòa giải mâu thuẫn, tranh chấp trong gia đình và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các thành viên trong gia đình (Khoản 2); Xây dựng và hướng dẫn nhân rộng các mô hình gia đình hạnh phúc, phát triển bền vững (Khoản 3).
Thông tư số 12/2013/TT-BVHTTDL ngày 17/12.2013 của Bộ VHTTDL quy định chi tiết hoạt động hỗ trợ xây dựng gia đình hạnh phúc, phát triển bền vững tại cộng đồng. Tại điểm a, Khoản 1 Điều 2, hướng dẫn ”Tổ chức các hoạt động truyền thông, nâng cao nhận thức về: Các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về gia đình và những vấn đề liên quan; thực hiện bình đẳng giới trong gia đình, phòng, chống bạo lực gia đình; phòng ngừa, ngăn chặn các tệ nạn xã hội xâm nhập vào gia đình; thực hiện kế hoạch hóa gia đình; giáo dục đạo đức, lối sống phù hợp với truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, dòng họ, gia đình; xây dựng gia đình văn hóa;”
Tại điểm a Khoản 2 Điều này cũng hướng dẫn việc:
“ Phổ biến các kiến thức, kỹ năng về: Ứng xử, giải quyết mâu thuẫn giữa các thành viên gia đình; phòng, chống bạo lực gia đình, thực hiện bình đẳng giới trong gia đình; phòng, chống tai nạn thương tích ở trẻ em; phòng, chống tệ nạn xã hội xâm nhập vào gia đình; phòng chống HIV/AIDS; kế thừa, giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống văn hóa tốt đẹp của gia đình, dòng họ gắn với xây dựng những giá trị tiên tiến của gia đình trong xã hội phát triển;
Cùng với việc ban hành các văn bản có tính quy phạm, trong suốt giai đoạn từ 1986 đến nay, đặc biệt từ 2007, nhiều văn bản hành chính được ban hành nhằm cụ thể hoá các nhiệm vụ, các hoạt động của công tác gia đình trong việc giáo dục đạo đức, lối sống xây dựng nhân cách người Việt Nam:
Quyết định số 3391/QĐ-BVHTTDL ngày 01/10/2009 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc phê duyệt “Đề án Tuyên truyền, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình Việt Nam giai đoạn 2010-2020” với Mục tiêu tổng quát; “Bằng các hoạt động tuyên truyền, giáo dục thiết thực, phù hợp, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của các tầng lớp nhân dân đối với việc giữ gìn, phát huy các giá trị đạo đức, lối sống, cách ứng xử tốt đẹp trong gia đình, góp phần xây dựng gia đình Việt Nam thật sự là tổ ấm của mỗi người, là tế bào lành mạnh của xã hội, đóng góp tích cực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, xây dựng Chủ nghĩa xã hội”.
Quyết định số 629/QĐ-TTg ngày 29/5/2012 phê duyệt Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030 với quan điểm: “Gia đình là tế bào của xã hội, là môi trường quan trọng hình thành, nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách, bảo tồn và phát huy văn hoá truyền thống tốt đẹp, chống lại các tệ nạn xã hội, tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc“.
Chương trình phối hợp số 4277/CTPHBVHTTDL-TWĐTNCSHCM ngày 30/11/2012 về đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho nam, nữ thanh niên về trách nhiệm xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc giai đoạn 2012 – 2015. Mục đích của Chương trình là: Góp phần nâng cao hiểu biết, ý thức trách nhiệm cho thanh, thiếu niên về giáo dục, đạo đức, lối sống trong gia đình và phòng, chống bạo lực gia đình; xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, có lòng yêu nước, có tri thức, kỹ năng nghề nghiệp, năng động, sáng tạo, có lối sống văn hóa đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; hạn chế, đẩy lùi tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực gia đình và phòng, chống bạo lực gia đình trong gia đình trẻ; giảm thiểu tối đa các vụ bạo lực trong thanh, thiếu niên, học sinh, sinh viên; nâng cao nhận thức, hướng tới chuyển đổi hành vi, tích cực động viên, tuyên truyền để mỗi đoàn viên, thanh, thiếu niên là hạt nhân tích cực về tuyên truyền, giáo dục, đạo đức, lối sống trong gia đình và phòng, chống bạo lực gia đình; xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc.
Chương trình phối hợp số 4646/CTPH-BVHTTDL-HLHPNVN ngày 27/12/2012 giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch với Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam về việc đẩy mạnh công tác vận động, hỗ trợ phụ nữ tham gia xây dựng gia đình hạnh phúc, bền vững giai đoạn 2012 – 2020 với mục đích: “Nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và cộng đồng, đặc biệt của cán bộ, hội viên, phụ nữ về vị trí, vai trò của gia đình, về đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của nhà nước liên quan đến gia đình; về quyền, nghĩa vụ của gia đình, các cơ quan liên quan đến gia đình; về kỹ năng sống, cách tổ chức cuộc sống gia đình và xây dựng mối quan hệ gia đình, bình đẳng giới trong gia đình, phòng, chống bạo lực gia đình, tăng cường hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình”.
Quyết định số 936 /QĐ-BVHTTDL, ngày 07/3/2013 của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch phê duyệt Kế hoạch triển khai Tiểu đề án 4 “Tuyên truyền, giáo dục phẩm chất, đạo đức phụ nữ Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thông qua hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch (giai đoạn 2013-2015)”. Tiểu Đề án có 02 nhiệm vụ:
Nhiệm vụ 1: Xây dựng, biên soạn, in ấn tài liệu tuyên truyền cho các địa phương và cơ quan liên quan: Biên soạn tài liệu tuyên truyền về văn hóa gia đình, các kiến thức cơ bản về gia đình, pháp luật về gia đình và quyền lợi của phụ nữ; vai trò, vị trí, phẩm chất, đạo đức, lối sống, nếp sống văn hóa của người phụ nữ Việt Nam trong việc giữ gìn và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp trong gia đình thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Nhiệm vụ 2: Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thực hiện Tiểu Đề án Nội dung và phương thức thực hiện: Việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thực hiện Tiểu Đề án 4 được lồng ghép trong các chương trình tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thực hiện công tác gia đình các cấp năm 2013 tại 2 miền Nam, Bắc
Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 29/3/2017 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình. Về nhiệm vụ, Chỉ thị nêu rõ:
“Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng, triển khai trong năm 2017 bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, trong đó nhấn mạnh nội dung về giáo dục đạo đức, lối sống; đẩy mạnh các giải pháp thực hiện có hiệu quả Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030 và các chương trình, đề án, thuộc lĩnh vực gia đình; chủ trì tổ chức, hướng dẫn việc tuyên truyền, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình”;
“Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chỉ đạo tổ chức triển khai, bố trí nguồn lực của địa phương cho các hoạt động tuyên truyền, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình trên địa bàn; tổ chức triển khai bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình theo hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch”
“Đề nghị Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam, Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam lồng ghép nội dung giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình vào các cuộc vận động, các phong trào; tập trung tuyên truyền, giáo dục đạo đức, lối sống gia đình cho hội viên, đoàn viên và các tầng lớp nhân dân”.