Nghĩa vụ chung thủy giữa vợ và chồng trong Luật gia đình 1959

Trong thời kì Pháp thuộc, quan niệm chỉ người phụ nữ mới phải thực hiện nghĩa vụ chung thủy vẫn tồn tại và thể hiện rất rõ trong phong tục tập quán cũng như pháp luật. Điều này thể hiện sự bất bình đẳng giữa nam và nữ, giữa vợ và chồng trong gia đình.

Ở miền Nam, trong thời kì dưới chế độ Việt Nam Cộng hòa thì quan niệm này đã được thay đổi. Theo Luật gia đình ngày 02/01/1959, Sắc luật ngày 13/07/1964, Bộ dân luật 20/12/1972, nghĩa vụ chung thủy có tính chất bắt buộc đối với cả hai vợ chồng: “Vợ chồng phải lấy tình nghĩa thủy chung mà đối đãi với nhau”, “Vợ chồng có nghĩa vụ chung thủy với nhau”. Theo Luật gia đình số 1/59 ngày 02/01/1959, chế tài đặt ra đối với hành vi vi phạm về nghĩa vụ này là rất chặt chẽ nhằm ngăn ngừa và trừng phạt các hành vi ngoại tình, trong đó có hành vi “giao du thân mật” cũng bị coi là tội phạm. Tại Điều 73 của Luật Gia đình 1/59 có qui định: “Chồng hay vợ có quyền cấm người hôn phối không được giao du một cách quá thân mật với người nào khác mà họ xét có hại cho sự chung thủy của vợ chồng. Nếu mặc dù có sự cấm đoán đó, người chồng hay vợ cùng người tòng phạm tiếp tục gặp gỡ nhau một mình một cách bất chính tại nơi công cộng hay không công cộng và nếu sự vi phạm đó bị thừa phát lại hay viên chức hình cảnh theo yêu cầu của người hôn phối kia lập vi bằng kiểm chứng hai lần trong thời hạn một năm, người vi phạm và người tòng phạm có thể bị phạt tiền từ 1000 đến 50000 đồng. Nếu tái phạm thì có thể bị phạt giam từ một đến sáu tháng”.

Bên cạnh luật còn qui định về tội “phạm gian” tại Điều 71 của Luật Gia đình số 1/59. Tuy nhiên sự phạm gian (thông gian) của người vợ hoặc người chồng chỉ bị truy tố khi có đơn kiện của người hôn phối kia, khi đó thì có thể bị tòa án phạt tiền hoặc phạt giam từ ba tháng đến hai năm, tái phạm thì ngoài hình phạt tù giam còn có thể bị xử biệt xứ từ sáu tháng đến hai năm. Người tòng phạm vẫn phải chịu chế tài. Ngoài ra lỗi phạm gian là căn cứ để người hôn phối kia yêu cầu ly thân. Sắc luật ngày 23/07/1964 thay thế cho Luật Gia đình 1/59. Sau đó Sắc luật ngày 23/7/1964 được thay thế bởi Bộ Dân luật ngày 20/12/1972. Lúc này tuy qui định về tội “giao du thân mật” không còn nữa, song trong Bộ Hình luật năm 1972 thì ngoài tội “trong khi hôn thú chưa đoạn tiêu mà kết hôn với người khác” (Điều 380) thì còn có tội “phạm gian” mà người chồng phạm gian hay người vợ phạm gian (thường gọi là ngoại tình) và người tòng phạm đều có thể bị phạt vạ bằng tiền và phạt tù giam đến hai năm. Qua đó có thể thấy rằng trong thời kỳ này, sự chung thủy của cả vợ chồng đã được chú trọng hơn, thể hiện sự bình đẳng hơn trong quan hệ vợ chồng nhưng cũng còn có nhiều điểm chưa phù hợp thực tế.